De Cirkel van Overprikkeling en het doorbreken van trauma en stresspatronen
Risico’s bij langdurige overprikkeling
Als bewustzijnscoach voor professionals kom ik vaak mensen tegen die worden overspoeld door de eisen van hun werk, de constante stroom van prikkels en de druk om altijd maar te presteren. Een veelvoorkomend probleem hierbij is overprikkeling. Overprikkeling is een toestand waarin de hersenen te veel informatie moeten verwerken, wat kan leiden tot stress, vermoeidheid en uiteindelijk burn-out. De Cirkel van Overprikkeling, ontwikkeld door Annek Tol, biedt een krachtig model om deze vicieuze cirkel te begrijpen én te doorbreken. In deze blog ga ik dieper in op wat de Cirkel van Overprikkeling is, de relatie met trauma, en hoe professionals deze cyclus kunnen doorbreken om balans en rust te hervinden.Wat is de Cirkel van Overprikkeling?
De Cirkel van Overprikkeling is een concept ontwikkeld door Annek Tol en beschreven in haar boek ‘Hoogsensitiviteit Professioneel Gezien’ dat helpt om de dynamiek van overprikkeling te begrijpen. Overprikkeling ontstaat wanneer de hersenen te veel prikkels ontvangen en moeite hebben om deze effectief te verwerken. Dit kan worden veroorzaakt door geluiden, visuele stimuli, emoties, verwachtingen en zelfs interne gedachten. Wanneer de prikkeldruk te groot wordt, raken de hersenen overbelast, met als gevolg fysieke en mentale symptomen zoals stress, angst, vermoeidheid, prikkelbaarheid en concentratieproblemen.
De Cirkel van Overprikkeling van Annek Tol bestaat uit vier fasen:
- Prikkelopname: De fase waarin we externe prikkels (zoals geluid, licht, of werkdruk) waarnemen. Sommige mensen zoals HSP nemen meer prikkels waar dan anderen, afhankelijk van hun gevoeligheid en hun omgeving.
- Prikkelverwerking: In deze fase probeert de hersenen de prikkels te verwerken en een plek te geven. Voor mensen die snel overprikkeld raken, verloopt dit proces vaak moeizaam en inefficiënt.
- Overprikkeling: Dit is het punt waarop de hersenen overbelast raken. Symptomen zoals spanning, vermoeidheid en prikkelbaarheid steken de kop op. In deze fase verliezen mensen vaak het overzicht en hebben ze moeite om helder na te denken.
- Herstel: Herstellen van overprikkeling kost tijd en bewust rust. Mensen die overprikkeld zijn, moeten zich terugtrekken uit prikkelrijke omgevingen en actief ruimte creëren voor ontspanning en rust om hun zenuwstelsel tot rust te brengen.
Overprikkeling en de metafoor van een glas
Annek beschrijft stress, prikkels en problemen als een glas water. Het water staat symbool voor de lading stress en prikkels die een mens aan kan. Wanneer het glas een dikke bodem heeft, wil dat zeggen dat je al zoveel hebt meegemaakt in jouw leven, jeugd, tijdens je opvoeding, dat je minder stress aan kan.
De relatie tussen overprikkeling en trauma
De gevolgen van trauma bepaald de bodem van je glas en speelt een cruciale rol in de gevoeligheid voor overprikkeling. Bij traumatische ervaringen raakt het zenuwstelsel vaak permanent in een verhoogde staat van paraatheid wat een onveilig gevoel kan geven. Dit maakt dat iemand sneller wordt getriggerd door prikkels en in een vecht-, vlucht-, bevries- of fawn respons schiet, zelfs in relatief veilige situaties.
Wanneer de gevolgen van trauma’s onverwerkt of onderdrukt blijven in het lichaam, kunnen de hersenen moeite hebben om onderscheid te maken tussen huidige prikkels en oude, onverwerkte emoties of herinneringen. Hierdoor raken ze sneller overprikkeld. De gevolgen van trauma zorgen voor een chronische verhoogde staat van alertheid en ervaren onveiligheid, wat betekent dat iemand continu aan de grens van overprikkeling zit en het glas snel overstroomt. Dit versterkt de cirkel van overprikkeling, omdat het zenuwstelsel nooit volledig de kans krijgt om te herstellen. Er is zeg maar sprake van een dikke bodem in het glas waardoor het sneller vol is.
De Cirkel van Overprikkeling kan daardoor een cyclus van chronische stress worden, waarin professionals vast komen te zitten. Ze reageren overmatig op alledaagse prikkels en hebben moeite om de balans tussen werk en herstel te vinden.
Hoe kun je de cyclus doorbreken?
Het doorbreken van de Cirkel van Overprikkeling vraagt om bewustwording en actieve interventie. Veel mensen zijn bezig met de bovenste laag water uit het glas, met dagelijkse prikkels. Als bewustzijnscoach voor HSP professionals begeleid ik klanten met praktische tools en strategieën te kijken naar wat er onder die dagelijkse prikkels nog meer speelt, om deze vicieuze cirkel te doorbreken en trauma-gerelateerde prikkelverwerking te herstellen. De zogenaamde bodem van het glas dunner te maken, waardoor het minder snel overstroomt.
Enkele helpende stappen in dit proces zijn:
- Vergroten zelfbewustzijn; bewustwording van triggers en patronen
Ik help professionals inzicht te krijgen in hun eigen prikkelverwerking en stresssignalen. Dit vraagt om het herkennen van specifieke triggers en het leren herkennen van de signalen van beginnende overprikkeling. Hoe eerder iemand deze signalen opmerkt, hoe makkelijker het wordt om in te grijpen voordat de overprikkeling toeslaat. - Verbeteren zelfzorg en begrenzen
Voor mensen die gevoelig zijn voor overprikkeling is zelfzorg essentieel. Dit betekent niet alleen rust nemen, maar ook het actief verminderen van de hoeveelheid prikkels waaraan ze worden blootgesteld. Dit kan betekenen dat ze moeten leren ‘nee’ zeggen, werkuren verminderen, of vaker pauzes inplannen. Leer luisteren naar de signalen van je lichaam. - Zelfontwikkeling door zelfregulatie en herstel van het zenuwstelsel
Bij professionals die door trauma sneller overprikkeld raken en dus een dikkere bodem hebben van hun glas, is het belangrijk om het zenuwstelsel te helpen reguleren. Als bewustzijnscoach gebruik ik verschillende holistische technieken voor het leren van zelfregulatie zoals ademhalingsoefeningen, lichaamsgerichte technieken en mindfulness. Deze tools kunnen helpen om het zenuwstelsel te kalmeren en te leren loslaten. - Begeleiding bij verwerking en heling
Het doorbreken van de cirkel kan ook inhouden dat er aandacht moet worden besteed aan onderliggende trauma’s. Dit kan door middel van Coaching en Opstellingen van het Verlangen bij LIEVScoaching die specifiek gericht is op het loslaten van oude, belemmerende patronen die bijdragen aan overprikkeling. Het doel is om het lichaam te helpen oude stress, spanning en onverwerkte emoties los te laten, zodat de hersenen opnieuw kunnen leren om prikkels op een gezonde manier te verwerken.
Je zenuwstelsel als kompas
De Cirkel van Overprikkeling van Annek Tol biedt een diepgaand inzicht in hoe overprikkeling en trauma hand in hand kunnen gaan, vooral in het professionele leven van hooggevoelige mensen of mensen met een geschiedenis van trauma. Door bewustwording en actieve interventie kunnen professionals leren om de cyclus te doorbreken en een gezonde balans te vinden tussen prikkels en rust.
Meest recente berichten
