HSP in de dramadriehoek
Wat is de dramadriehoek?
De dramadriehoek, ontworpen door Stephen Karpman en één van de bekendste modellen uit de Transactionele Analyse (TA), geeft communicatie- en interactiepatronen tussen mensen weer. De driehoek laat zien hoe je vast kunt komen te zitten in een patroon waarbij je telkens de keuze hebt uit 3 opties: het aannemen van de rol van de Redder, de Aanklager of het Slachtoffer.
De 3 rollen vullen elkaar aan, versterken elkaar en zijn inwisselbaar. In de interactie tussen de 3 rollen ontstaan vaste patronen. Als je met iemand in een ineffectief communicatiepatroon zit, kun je daarnaast gemakkelijke doorschieten van de ene rol naar de ander.
Herkennen van de rollen
Het slachtoffer roept ‘help’ maar wil niet echt gered worden, de redder wil redden en de aanklager verwijt het slachtoffer of de redder dat het niet goed gaat. Als je vanuit deze posities met elkaar communiceert, houdt je elkaar veelal onbewust ‘gevangen’ in een negatief emotioneel spel waarbij gezond en effectief gedrag vermeden wordt. Je hebt beiden regelmatig het gevoel dat je niet verder komt en een interactie zich keer op keer herhaalt.
Het slachtoffer
Als slachtoffer gedraag je je hulpeloos, je reageert het liefst vanuit onmacht. Je bent geneigd te doen als of je het zelf niet kan. Je gelooft niet in je eigen kracht. Typische uitspraken vanuit deze rol zijn: “Dat heb ik nu altijd”, “ik kan er niets aan doen”, “ik weet/kan het niet“, “ja, maar”. Het is een rol die veel HSP bewust of onbewust kunnen spelen.
Is dit zielig genoeg, dan voelt de Redder in de ander zich aangesproken. Roep je vanuit de slachtoffer rol irritatie op, dan wordt de Aanklager in de ander uitgedaagd.
De redder
Als redder bied je veel en vooral ongevraagd hulp. Je hebt goede oplossingen voelt je beter dan de ander. Kenmerkende uitspraken voor deze rol zijn: “Kom maar, laat mij het maar even doen”, “wat zou je zonder mij moeten”, “ik probeer je alleen maar te helpen”. De rol van redder is veel HSP op het lijf geschreven.
In deze rol neem je de verantwoordelijkheid van een ander over, zonder te overleggen, waardoor je de ander passief en afhankelijk maakt. Zelf voel je je onmisbaar en het redden geeft je bestaansrecht.
De aanklager
In de rol van de aanklager wijs je om je eigen zwakke plekken te verbergen, graag de ander op zijn/haar zwakte. Als aanklager reageer je boos, bestraffend of verwijtend. Typische uitspraken voor deze rol zijn: “Jij snapt er echt niets van hè”, “kijk eens wat je gedaan hebt”, “als jij er niet geweest was, dan”. In de rol van de aanklager haal je de ander naar beneden. De ander gaat zich rot en schuldig voelen en je ontleend hieraan zelf een gevoel van eigenwaarde.
Waarom is er een drama?
Op het eerste gezicht lijken alle spelers gebaat bij zijn/haar rol. Als slachtoffer hoef je niet na te denken, hoeft je ook niet te kiezen, hoe je geen verantwoordelijkheid te nemen en er wordt voor je gezorgd. Als redder maak je jezelf belangrijk en onmisbaar, je maakt anderen afhankelijk, hoeft niet bij zichzelf te leven en kan laten zien hoe goed hij is. Als aanklager treft je geen blaam, je bent zelf niet verantwoordelijk, je voelt je beter dan de ander en houdt anderen op (veilige) afstand.
- Slachtoffers vinden zichzelf minderwaardig en niet-OK
- Redders zien anderen als minderwaardig en niet-OK
- Aanklagers vinden anderen minderwaardig en niet-OK
HSP en dramadriehoek
Het model en het leren doorzien van de dynamiek van de dramadriehoek is een behulpzaam model voor HSP bij zelfonderzoek. Veel HSP spelen regelmatig de rol van redder. Je kunt als HSP bijvoorbeeld je bestaansrecht ontlenen aan het redden, helpen, pleasen van anderen. Er kan een moment komen dat je gaat ervaren dat deze rol van ongevraagde hulp niet altijd gewaardeerd wordt met frustratie (aanklagen) of slachtoffergedrag tot gevolg. Mijn ervaring is dat als je HSP niet in je kracht staat, je continu bezig bent met de buitenwereld en de ander op zoek naar veiligheid, erkenning en waardering. En als er dan iets tegen zit je, vanuit zelfbescherming, bijvoorbeeld geneigd kunt zijn de schuld bij jezelf te zoeken en te blijven piekeren over hoe het nu zit in relatie met de ander. Wat je anders had kunnen doen. Of dat je de schuld voor jouw onveilige gevoel aan de ander wilt toewijzen.
Verbergen kwetsbaarheid en veiligheid
In plaats van je kwetsbaarheid te tonen en bespreekbaar te maken wat je nodig hebt of wat je dwars zit, kun je om jezelf te beschermen in de dynamiek van de dramadriehoek stappen. Dit doen we thuis, op het werk en andere plaatsen. De uitdaging om hieruit te stappen is groot. Word je ergens door geraakt, dan kun je je al snel onveilig voelen. Je geeft immers op basis van eerdere ervaringen je eigen betekenis aan woorden en gedrag van een ander. Je denkt al snel te begrijpen wat de ander bedoelt en voor je het in de gaten hebt, zit je verstrikt in het spel van de niets oplossende dramadriehoek.
Hoe doorbreek je de dramadriehoek?
Om de energieverslindende dynamiek van de dramadriehoek te doorbreken is de eerste voorwaarde dat je bewust wordt van het patroon. Vervolgens kun je na gaan welke rol je zelf met name speelt en welke de ander. Dus check eens bij jezelf, welke rol speel jij met name?
Ongelijke rollen
In de dramadriehoek is sprake van ongelijke rollen. Je voelt je meer of minder dan de ander. En vanuit dit zelfbeeld komt een onvoorspelbaar spel van interactie tussen jou en de ander voort met bijbedoelingen en verborgen boodschappen om pijn en onveiligheid te voorkomen. Tot slot ga je voor jezelf onderzoeken, eventueel ondersteunt door een coach, op welke wijze je verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag kunt nemen om uit de negatieve spiraal van de dramadriehoek kunt stappen in contact en communicatie met de ander.
Praktische tips
- Let op wat en hoe je iets zegt en hoe iets gezegd wordt.
- Stel vragen en geef antwoord, vanuit je volwassen deel.
- Laat je niet uitnodigen tot dit ‘spel’, ga na wat de ander echt wil en reageer hier op, vanuit je volwassen deel.
- Neem zelf verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag en stimuleer de ander zijn/haar verantwoordelijkheid te nemen.
- Geef aan wat je wilt bereiken en voorkom ‘tactisch’ gedrag of omslachtig gedrag.
- Ontneem de ander niet zijn/haar verantwoordelijkheid. Doe geen dingen voor de ander, die de ander zelf kan.
- Spreek irritatie of ergernis uit.
- Spreek de ander aan op zijn/haar gedrag en niet op de persoon.
- Stel jezelf open voor feedback en geef feedback.
Herkenbaar?
Op korte termijn lijkt elk van de 3 rollen dus winst op te leveren, op langere termijn eindigt het communicatie- en interactiepatroon altijd in een drama. Het is dus van belang om als HSP een manier te vinden om uit de Dramadriehoek te blijven/komen. Je hoeft dit niet alleen te doen. Ik begeleid je graag, zodat je kunt leren jezelf niet langer te belemmeren in je groei en in je eigen kracht komt met meer energie.
In een coachtraject bij LIEVScoaching begeleid ik je hier graag bij. Leer stap voor stap hoe je uit de Dramadriehoek blijft/komt in je werk en/of privé en ga met praktische tools aan de slag.
Als dit bericht bij je resoneert, neem dan een kijkje op mijn website: www.lievscoaching.nl en bij LIEVSvoorjou of LIEVSvia je werk en plan een gratis kennismakingsgesprek.
Volg je me al op Linkedin, facebook en instagram?
Tip: schrijf je ook in voor de LIEVSnieuwsbrief. Een mailing vol persoonlijke verhalen, tips, inspiratie en activiteiten.
Meest recente berichten
